Een visie op energieopslag voor de gemeente Veenendaal

Duurzaam Energie Perspectief (hierna DEP) onderzocht dit langs twee sporen: we verrichtten een algemene analyse van de rol van opslag in de energietransitie in woonwijken en op bedrijfsterreinen én werkten twee concrete toepassingen van opslag uit voor Veenendaal. In dit artikel lichten we het eerste deel toe: onze analyse en visie op de rol van opslag in de energietransitie.  

DEP ziet een belangrijke rol voor opslag in het toekomstige energiesysteem, mits het onderdeel is van het integrale energiesysteem. Dat leggen we uit.

Energieaanbod wordt grilliger

Vooralsnog vervullen we in Nederland onze vraag naar elektriciteit en warmte vooral in door gebruik te maken van aardgas. In de huidige energietransitie vervangen we aardgas zoveel mogelijk door duurzaam geproduceerde elektriciteit, met behulp van bronnen als zon en wind. Deze bronnen zijn echter niet altijd beschikbaar, waardoor het energieaanbod in de tijd steeds grilliger wordt. Ook de vraag naar elektriciteit verandert, doordat bedrijven, mobiliteit en de verwarming van woningen elektrificeert. Energieopslag is een methode waarmee men op lokaal niveau tijdelijk het verschil tussen vraag en aanbod van elektriciteit kan ondervangen.  

Opslag biedt flexibiliteit

Opslagsystemen bieden flexibiliteit doordat ze kunnen laden op het moment dat er sprake is van energie-overschotten, en ontladen bij tekorten. Toch zien wij dat er meer nodig is dan energieopslag om een toekomstbestendig energiesysteem te ontwikkelen. Er is flexibiliteit nodig, en dat bereik je door breder te kijken. Naar gedragsverandering bijvoorbeeld: misschien kun je als gemeente minder energie verbruiken door beter te isoleren of op andere momenten te gebruiken. Of kan dynamische netcapaciteit worden benut door contract afspraken te maken met de netbeheerder zodat er op de piekmomenten minder belasting op het net ontstaat.  

Energieopslag moet dus worden bezien in de context van het integrale energiesysteem. Dit betreft niet alleen het fysieke systeem maar ook de manier waarop het wordt ingezet en gebruikt. Een voorbeeld: in woonwijken is winterwarmte een uitdaging, omdat de energievraag dan het grootst is. Dit ondervangen vergt enorm grote opslagcapaciteit, met grote impact op het lokale energienet. Met kleinere opslagsystemen kun je wel een deel van de netimpact beperken, maar een gemeente moet hier op acteren door gedragsaanpassingen en dynamische netcapaciteit óók te stimuleren.  

Het meewegen van brede welvaart

Duurzaam Energie Perspectief weegt bij ieder project de maatschappelijke baten af tegen de maatschappelijke kosten: we kijken naar de brede welvaart. Zo ook bij de afweging voor een opslagsysteem. Bij de keuze voor een opslagtechniek is het daarom van belang om drie vragen te stellen: 

1. Wegen de maatschappelijke opbrengsten op tegen de maatschappelijke kosten? Zo niet, dan kan de conclusie zijn om de opslag niet te realiseren of om aanpassingen te maken die tot een positievere afweging leiden.  
2. Draagt het opslagsysteem bij aan het verlagen van congestie, of blijft dat constant of verergert het zelfs? 
3. Welke maatregelen kunnen er genomen worden om de negatieve effecten, zoals het gebruik van schaarse materialen, te verlagen en de positieve effecten te versterken? 

Ten slotte zijn materiaalgebruik en impact op de omgeving belangrijke wegingsfactoren.  

Specifiek voor Veenendaal 

De zekerheid van energie op een zo duurzaam mogelijke manier was een belangrijk uitgangspunt voor de gemeente Veenendaal. We hebben samen met hen gekeken naar de gewenste termijn waarop ze willen werken met opslag, zodat er een keuze kan worden gemaakt voor bepaalde technieken. Voor Veenendaal blijken vooral warmte- en elektrische opslag kansrijk op de korte termijn. Dit kan zowel individueel als collectief worden geïnstalleerd, hoewel er voor collectieve opslag wel een nieuwe infrastructuur nodig is terwijl individuele opslag achter de aansluiting mogelijk is. Voor Veenendaal vragen de andere aspecten (gedragsaanpassingen en dynamische netcapaciteit) ook aandacht van de gemeente. De grootste impact van opslag wordt al gerealiseerd met een klein aandeel huizen/bedrijven die een opslagsysteem realiseren. Het is een afweging voor de gemeente of nu het moment is om hier een proactieve rol in te willen pakken.  

Handelingsperspectief

In de visie is geschetst hoe opslag een rol kan spelen, maar hoe kan de gemeente zo’n opslagvisie tot uitvoering brengen? Daar hebben we een handelingsperspectief voor opgesteld dat grofweg bestaat uit drie punten.
 

1. Ontwikkel een duidelijk en samenhangend beleid
   Want energieopslag staat niet op zichzelf. Zorg dus dat doelstellingen voor opslag samenhangen met het andere energietransitie beleid. Ook samenhang met ruimtelijke ordening en natuurbeheer zijn van belang. 

1. Communiceer over beleid
   Zorg dat er draagvlak is voor het uitvoeren van beleid. Energieopslag kan invloed hebben op het ruimtegebruik in een gebied. Organiseer dus informatiesessies, workshops e.d. om inwoners en ondernemers bewust te maken van het belang van energieopslag en beschikbare technologieën. 

1. Voer het beleid uit
   De gemeente heeft verschillende instrumenten om het beleid uit te voeren: Samenwerking stimuleren, vergunningen verlenen, handhaving van de wetgeving, subsidies en financiële stimulansen en zelf investeren.  

Voor de gemeente Veenendaal heeft DEP invulling gegeven aan een concreet handelingsperspectief  inclusief vervolgstappen die nodig zijn voor verdere verdieping. Heeft dit verhaal ook jouw nieuwsgierigheid gewekt en wil je hier meer over weten? Neem dan contact met ons op.