Met energieplanologie zijn we in staat de juiste richting vast te stellen zonder daarbij lokale initiatieven te ontmoedigen. Top-down denken ontmoet bottom-up doen.
Een voorbeeld van energieplanologie komt tot uiting in het ontwerp van de energie-corridor die Duurzaam Energie Perspectief, Posad en Generation.Energy voor de prijsvraag Energielandschap van de Toekomst ontwikkeld hebben. De kern van het idee: breng energie de stad in via energiecorridors die de ommelanden van Zwolle verbinden met de verschillende stadsdelen. In ruil daarvoor breidt de binnenstad, via de corridors, naar buiten toe uit met economische en sociale kansen, een gezond leefklimaat en ruimtelijke kwaliteit. In de energiecorridors vindt de koppeling plaats tussen energietransitie en stedelijke vraagstukken, waarmee het essentiële ruimtelijke elementen zijn voor het stedelijk energielandschap van de toekomst. We noemen dit Connected Naoberhoods.
Connected Naoberhoods benut de energietransitie als drager voor leefbaarheid in de stad. Dit sluit aan op een traditie van naoberschap, waarbij buren elkaar helpen op basis van wederzijds vertrouwen en wederkerigheid. Energie komt vanuit de ommelanden de stad in en in ruil daarvoor gaan geld en ruimtelijke vernieuwing vanuit de binnenstad naar buiten. Energiecorridors creëren een nieuwe verbinding en daarmee gepaard gaande samenwerking tussen stad en landschap. Met het concept Connected Naoberhoods wordt invulling gegeven aan het duurzame lokale energiesysteem met aandacht voor stakeholders, wijkidentiteit en de ruimtelijke kwaliteit, waarbij koppelkansen in de wijken maximaal benut worden.
Naoberhoods in Zwolle
In de Zwolse omgevingsvisie worden de doelen voor de toekomst duidelijk uiteengezet: Uiterlijk in 2050 wil Zwolle volledig energieneutraal zijn en alle energie duurzaam opwekken. Slechts 12% daarvan kan binnenstedelijk opgewekt worden. Het is hiermee duidelijk dat om de duurzame energieopgave te behalen, grootschalige opwek gerealiseerd moet worden in de ommelanden van Zwolle. Hiertoe heeft Zwolle een strategie ontwikkeld waarbij op macroniveau opwek in de ommelanden een groot deel van de energie moet opleveren die de stad nodig heeft. In de stad zelf mobiliseert men op microniveau de ondernemende geest van de bewoners van de Hanzestad om wijkgericht lokale maatregelen zoals energiebesparing en collectieve zon opwek te organiseren.
Het energienetwerk, zeker in de haarvaten van het net, is niet gebouwd om dergelijke grote energiehoeveelheden te kunnen transporteren. Om het transport van deze energie in goede banen te leiden moeten infrastructurele aanpassingen gedaan worden en zullen nieuwe componenten, zoals opslag, in het netwerk geplaatst worden om een betrouwbare energievoorziening te kunnen garanderen. Het ruimtebeslag voor (hernieuwbare) energie zal daarom de komende jaren substantieel toenemen. Zowel voor opwek als voor de bijbehorende aanpassingen in het energienetwerk.
Connected Naoberhoods laat zien dat meerdere vraagstukken tegelijkertijd behandeld kunnen worden.
Inpassing van hernieuwbare energie is een grotendeels nieuwe opgave voor de ruimtelijke ordening. Connected Naoberhoods creëert een derde tussenliggend (meso)schaalniveau waarbij niet alleen verbinding van stad en ommelanden op het gebied van energie, maar ook verbinding op het gebied van wijken/stadsdelen, duurzame mobiliteit en leefbaarheid gevormd wordt. Juist een koppeling tussen energietransitie enerzijds en stedelijke vraagstukken anderzijds is mogelijk op dit tussenliggend schaalniveau, waar grotere visies nodig zijn, maar ook kleine lokale ingrepen ingepast kunnen worden. Dat is waar het stedelijk energielandschap van de toekomst zich in volle omvang kan manifesteren.
Schaalbaar handelingsperspectief
Connected Naoberhoods laat zien dat juist in stedelijke gebieden samen met de energietransitie meerdere vraagstukken tegelijkertijd behandeld kunnen worden. Met het inbedden van energiecorridors kan de sociaal-economische situatie in wijken veranderen. Het gaat nu om het neerleggen van systeemruimte als nieuwe ruggengraat van de stad, waar later steeds meer wijken, plekken en programma’s op aangesloten kunnen worden. Het is locatiespecifiek in het ontwerp, maar als concept niet locatie gebonden. Als het in Zwolle werkt kan het ook in andere steden in Nederland werken en zelfs buiten Nederland. Zwolle kan hiermee een startpunt en voorbeeld zijn in daadwerkelijke grootschalige aanpak van energietransitie.