Een wijk met duurzame woningen, veel groen en open ruimtes, daarin wil iedereen wonen. Energie-experts van Duurzaam Energie Perspectief zijn samen met stedenbouwkundigen van Urban Synergy en Bright aan de slag gegaan met de Balanswijk. Eerder verscheen een rapport van Balanswijk 1.0. In een nieuw rapport is een scenario met collectieve warmte uit een duurzame bron doorgerekend en getekend. De grote opgave van de Balanswijk 1.0 was het significant verminderen van de hoeveelheid opslag. In Balanswijk 2.0 – Collectieve warmte is dat gelukt.
Een Balanswijk is een theoretisch concept van een wijk waar energie zoveel mogelijk lokaal wordt opgewekt, uitgewisseld en opgeslagen. Het is een wijk waar het voor bewoners prettig en gezond wonen is. In de Collectieve Warmte variant van Balanswijk 2.0 delen bewoners meer dan een buurt: ze delen warmte, ruimte en ideeën. Dankzij een collectief warmtenet met compacte opzet zijn voorzieningen dichtbij en is er ruimte voor groen, wateropvang en ontmoeting. Auto’s blijven aan de rand, waardoor de wijk vriendelijk is voor voetgangers en fietsers. In de zomer bepalen zij samen hoe het elektriciteitsoverschot wordt benut – van wijkvervoer tot circulaire initiatieven – en versterken zo de sociale- én energiebalans.
Geothermie
De Balanswijk 2.0 Collectieve warmte is een wijk die voorzien wordt van warmte zonder elektriciteit als primaire energiedrager. De duurzame bron in deze wijk is geothermie. Dat is aardwarmte die op meer dan 500 meter diepte wordt gewonnen. Een ander voorbeeld van een duurzame warmtebron is restwarmte. Voor dit scenario is geothermie gekozen als basis. Een voorwaarde om een Balanswijk te verwarmen met geothermie of restwarmte is dat deze als warmtebron beschikbaar zijn in de regio.
Vanuit minimaal 500 meter onder de grond wordt warm water opgepompt, wat gebruikt wordt om het water voor woningen en utiliteitsgebouwen te verwarmen. De bron is het hele jaar beschikbaar. Doordat verwarming plaatsvindt met deze geothermiebron wordt de hoeveelheid benodigde batterij-opslag drastisch verminderd. Dit, in combinatie met optimalisering van de opwek van zonne- en windenergie, is een significant verschil ten opzichte van het eerdere onderzoek in Balanswijk 1.0. De warmtebehoefte van de Balanswijk met bijna 2400 woningen en bijbehorende voorzieningen en bedrijvigheid, bedraagt slechts circa 20% van de capaciteit van de meeste geothermiebronnen in Nederland. Hierdoor heeft de geothermiebron van de Balanswijk een overcapaciteit waarmee andere wijken in de omgeving verwarmd kunnen worden.
Sociale duurzame buurt
In de Balanswijk 2.0 delen bewoners warmte, ruimte én ideeën. De wijk is compact van opzet en kent een hoge woningdichtheid. Hierdoor zijn voorzieningen altijd dichtbij, en kunnen naast warmte ook andere systemen zoals water en mobiliteit optimaal worden georganiseerd. De openbare ruimte is levendig en sociaal: In de wijk bevinden zich gedeelde functies zoals huiskamers, wasserettes, werkplaatsen, recycle-shops en gedeelde fietsenstallingen. Hier ontmoet je je buren en ontstaan gesprekken. Er worden plannen gemaakt voor bijvoorbeeld buurtinitiatieven. Bewoners delen voorzieningen en organiseren zich steeds vaker rond gezamenlijke initiatieven, van energie tot activiteiten in de openbare ruimte.
Energiebewust gedrag
In de zomer, als de zon overvloedig energie levert, beslist de wijk wat te doen met het overschot aan elektriciteit. Bewoners beslissen met elkaar over bijvoorbeeld gratis wijkvervoer, een zomerfestival in het park of om afval om te zetten in nieuwe grondstoffen voor de wijk. Zo draagt de wijk niet alleen bij aan de balans op het lokale net, maar ook aan een sterke en verbonden leefgemeenschap.
In de Balanswijk ontstaat in de zomer een overschot aan elektriciteit, terwijl de vraag in de winter piekt. Door energiebewust gedrag kan de woongemeenschap bijdragen aan het verkleinen van de energievraag in de winter en daarmee een de benodigde ruimte voor elektrische opslag.
Bijvoorbeeld door het verplaatsen van elektriciteitsgebruik naar minder kritieke momenten op de dag of het beperken van het energiegebruik, door alleen te voorzien in de basisbehoefte. Als dat lukt, komt er nog meer fysieke ruimte vrij voor de wijk die ingevuld kan worden met andere activiteiten.
In de Balanswijk ontstaat in de zomer een overschot aan elektriciteit, terwijl de vraag in de winter piekt.
Inzichten
In dit scenario is ruimte nodig voor de opslag van warmte. Warmteopslag kan in veel verschillende vormen. Er is in dit onderzoek gekozen voor een bovengrondse opslag in een warmwatertank of een ondergrondse hoge temperatuur opslag (HTO). In vergelijking met de vereiste ruimte voor energieopslag in Balanswijk 1.0, is de hoeveelheid benodigde ruimte in Balanswijk 2.0 veel minder. Niet elke ondergrond is geschikt voor geothermie of ondergrondse opslag. Andere vormen van warmteopslag in een woonwijk moeten daarom verkend worden, evenals hun stedenbouwkundige implicaties en kansen. Warmte Koude Opslag (WKO) is als relevante optie uitgewerkt in een volgend scenario.
Lees hier het volledige rapport Balanswijk 2.0 Collectieve warmte.